Przełom w leczeniu raka płuca coraz bliżej. Polscy naukowcy pracują nad terapią komórkową

Rak płuca pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej onkologii. Szacuje się, że na całym świecie co roku diagnozuje się ponad 2 miliony nowych przypadków, a tylko w Europie ponad 300 tysięcy. Najczęściej występującym typem jest niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP), odpowiadający za około 85 proc.zachorowań.

Niestety, rokowania są nadal bardzo poważne – średnio 80 proc. chorych umiera w ciągu pięciu lat od rozpoznania. Stosowane obecnie terapie, takie jak chemio- czy radioterapia, choć mogą hamować rozwój choroby, obciążają organizm licznymi skutkami ubocznymi, m.in. uszkodzeniem zdrowych tkanek czy osłabieniem odporności. Nowoczesne immunoterapie poprawiają czas przeżycia pacjentów, ale nadal nie stanowią pełnego lekarstwa.

Polskie badania z unijnym wsparciem

Nad przełomem w leczeniu raka płuca pracuje Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (ICCVS) działające na Uniwersytecie Gdańskim. Zespół prof. Natalii Marek-Trzonkowskiej prowadzi badania w ramach projektu CANVAS, finansowanego z programu badawczego Horyzont Europa. Projekt otrzymał 1,5 mln euro wsparcia.

Partnerami Polaków są Uniwersytet Tor Vergata w Rzymie i francuska Alternative Energies and Atomic Energy Commission. Współpraca międzynarodowa pozwala połączyć doświadczenie w zakresie badań przedklinicznych, bioinformatyki oraz analizy danych big data.

Nowe podejście: naturalne komórki T

Immunoterapia to metoda wykorzystująca własny układ odpornościowy pacjenta do zwalczania nowotworu. Dotychczas stosowane były m.in. komórki TIL (limfocyty naciekające guz) czy genetycznie modyfikowane limfocyty CAR-T. Badacze z ICCVS proponują jednak inne podejście – chcą używać naturalnych limfocytów T izolowanych z krwi, które wykazują większą skuteczność w walce z guzami litymi, takimi jak rak płuca.

Tak przygotowane komórki mogą nie tylko niszczyć komórki nowotworowe, ale też tworzyć „pamięć immunologiczną”. Oznacza to, że po usunięciu guza część limfocytów pozostanie w organizmie pacjenta, patrolując go i chroniąc przed nawrotem choroby. – To przykład medycyny precyzyjnej, dający szansę na uniknięcie ciężkich skutków ubocznych – podkreśla prof. Marek-Trzonkowska.

Od laboratoriów do pacjenta

Największym wyzwaniem badań nad rakiem jest różnica między wynikami uzyskanymi na modelach zwierzęcych czy komórkowych a reakcją ludzkiego organizmu. – Poprzednie badania były mniej precyzyjne, a naukowcy nie zdawali sobie sprawy, jak bardzo modele różnią się od pierwotnych guzów – wyjaśnia prof. Marek-Trzonkowska.

Zespół projektu CANVAS opracowuje bardziej wierne modele nowotworów, które pozwolą na lepsze przewidywanie skuteczności terapii u pacjentów. Jeśli prace przebiegną zgodnie z planem, pierwsze badania kliniczne u ludzi rozpoczną się w ciągu najbliższych dwóch lat, a pełne wyniki projektu zostaną opublikowane do końca 2026 roku.

Perspektywa szczepionki przeciwnowotworowej

Badania nad immunoterapią raka płuca mają dodatkowy wymiar. Wiedza zdobyta w ramach projektu CANVAS może przyczynić się do opracowania szczepionek zapobiegających rozwojowi nowotworów. Dotyczy to nie tylko raka płuca, ale także innych typów nowotworów, w których kluczową rolę odgrywa układ odpornościowy.

Prof. Marek-Trzonkowska wcześniej pracowała nad terapią komórkową w cukrzycy typu 1, co dowodzi, że wiedza z zakresu immunologii może mieć zastosowanie w wielu chorobach przewlekłych.

Europa inwestuje w innowacje

Jak podkreśla Katarzyna Smyk, dyrektorka Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, inwestycje w badania są priorytetem dla całej Wspólnoty. W projekcie budżetu UE na lata 2028–2034 zapisano aż 175 miliardów euro na program „Horyzont Europa”, czyli dwukrotnie więcej niż w obecnej perspektywie finansowej.

To dowód, że Unia Europejska stawia na naukę i innowacje, a polscy badacze – jak ci z ICCVS – mają szansę współtworzyć przyszłość światowej onkologii.

Nadzieja dla pacjentów

Choć droga od badań laboratoryjnych do szerokiego zastosowania klinicznego jest długa, projekt CANVAS daje nadzieję milionom pacjentów chorych na raka płuca. Terapia oparta na naturalnych limfocytach T może stać się przełomem – nie tylko wydłużyć życie, ale też zapewnić ochronę przed nawrotami choroby i poprawić jakość życia chorych.